Expertise, beleid en communicatie
In februari 2020 zagen we de coronacrisis dichterbij komen en wisten we al dat tot heel ingrijpende maatregelen zou leiden. Het lijkt essentieel dat we collectief nog tot een brede evaluatie komen van de proportionaliteit van het gevoerde beleid. Of het nu gaat over schoolsluitingen, mondmaskerplicht of quarantaineregels op scholen, het is duidelijk dat er met name over de maatregelen voor kinderen wel heel pertinente vragen gesteld kunnen worden.
Perspectief
Zelf benadrukte ik in maart van 2020 in meerdere stukken dat we dan misschien wel een ongeziene tijd tegemoet gingen maar dat we nooit mochten vergeten "dat we niet China zijn". Op die manier probeerde ik al te waarschuwen voor het verliezen van elk perspectief en het verloochenen van onze waarden. Net zoals na terroristische aanslagen er voor moet gewaakt worden om geen maatregelen te nemen die eerder in een repressieve politiestaat thuishoren. Als je je maatschappij voor onheil wil beschermen, is het essentieel dat je dat niet doet op een wijze die de essentie van die maatschappij ondermijnt.
Een van de zaken wel erg intrigeren is de wijze waarop nogal wat media gehandeld hebben in deze crisis. Stelt u zich ook soms de vraag hoe deze periode aan bod zal komen in de opleidingen journalistiek? Wordt daar dan gesproken over de strategie van sommige virologen om in een pandemie omnipresent te zijn in de media zodat er “one voice, one message” is. Hoe gaan we immers om met de realiteit dat bij grote onzekerheid er niet per se één wetenschappelijk inzicht bestaat. Hoe omgaan met "afwijkende visies"? Wat je dan hoort is dat publiek gezondheidsbeleid nog iets anders is dan gezondheidswetenschap. Ik denk dat daar velen vandaag zich inderdaad wel iets kunnen bij voorstellen.
Het is echter de vraag dat dit dan betekent dat de visie van die experten dan per se moet domineren die stellen dat het eigenlijk wel goed is dat in een bepaalde fase van een pandemie de politiek zich eigenlijk verstopt achter experten. Publiek gezondheidsbeleid bevat onvermijdelijk ook een strategie om met communicatie en media om te gaan. Ook daarover kunnen echter meerdere visies bestaan, de ene al autoritairder dan de andere. We hebben ook sterk ervaren dat die niet per se helemaal overlappen met de klassieke opdeling tussen links of rechts.
Wat we ook ondervonden hebben is dat de bevolking zelf verdeeld is over de mate waarin een overheid paternalistisch kan optreden in een gezondheidscrisis. In elk geval toont dit dat de menselijke natuur deels wel elementen bevat die de mens vatbaar maakt voor een overheid die zich de een ‘ouderrol’ aanmatigt. In welke mate gaan segmenten van de bevolking zich ook meer als kind gedragen, als ze als kind worden aangesproken?
Fascinerende vragen genoeg die zich opdringen in deze tijden. Een exit uit de coronacrisis impliceert dan wellicht niet alleen het geleidelijk versoepelen van beperkende maatregelen. De vraag is ook in welke mate die exit een normalisering zal inhouden op het vlak van de relatie tussen de overheid en bevolking, bijvoorbeeld op het vlak van vrijheden en verantwoordelijkheden.
Alternatieven
Het is toch wel essentieel te erkennen dat verschillende landen wel degelijk andere keuzen hebben gemaakt. Zeker ook op het vlak van communicatie. Zo zijn er landen waar angst veel centraler stond in de overheidscommunicatie (om maatregelen te doen naleven) dan in andere landen. Het is belangrijk dat onderzocht wordt hoe finaal die alternatieven andere resultaten hebben opgeleverd, bijvoorbeeld ook voor de mentale gezondheid van kwetsbare groepen.
Wat de (overheids)communicatie naar de bevolking betreft in tijden van crisis en pandemie bestaan er reeds lang inzichten. Glen Nowak van de CDC stelt: “Goede communicatie over gezondheid en risico betekent dilemma's delen, informatie vrijgeven en transparant zijn” Dick Thompson van WHO Pandemic and Outbreak Communication schoof vertrouwen, transparantie, vroegtijdigheid van communicatie (ook over onzekerheden), luisterbereidheid, en het belang van eerlijkheid, als principes naar voren*. Dat in sommige landen het er wel eens heel anders aan toe ging dan in deze aanbevelingen, roept toch vragen op die beantwoord mogen worden. Opnieuw is het opmerkelijk vast te stellen dat de communicatie in de coronacrisis in eigen land vaak zelfs niet gestuurd werd door aanbevelingen vanuit een deontologische code van de FOD volksgezondheid. Eerder werd die bepaald door de lijn die enkele experten zelf dachten te kunnen of moeten aanhouden (maar die wel erg gretig daarin gefaciliteerd werden door nogal wat media).
Ivan Van de Cloot
*https://niemanreports.org/articles/communicating-news-of-an-outbreak/
Geen opmerkingen:
Een reactie posten